Nowojorska Biblioteka Publiczna (NYPL)

Jedno z moich ulubionych miejsc w Nowym Jorku. Bo na Manhattanie, bo ogólnodostępne, bo ma taką ilość książek, że trudno to sobie wyobrazić. Do tego znajduje się w pięknym budynku, po którym bezpłatnie oprowadzają fantastyczni ludzie. Ale po kolei.

Tilden, Astor, Lenox

Pomysłodawcą założenia Nowojorskiej Biblioteki Publicznej był Samuel J. Tilden, prawnik, gubernator Nowego Jorku, a także kandydat partii demokratycznej w wyborach prezydenckich. Gdy zmarł w 1886 roku, spadek w niebagatelnej wówczas wartości 6 milionów USD przeznaczył na stworzenie bezpłatnej biblioteki i czytelni dla nowojorczyków.

W tamtym czasie w Nowym Jorku funkcjonowało kilka bibliotek i czytelni. Biblioteki w większości były odpłatne, a bezpłatne czytelnie otwarte były w dni powszednie do 18:00. To wykluczało możliwość korzystania z nich przez pracujących, więc trudno powiedzieć, żeby były ogólnodostępne.

Spadek został oczywiście zakwestionowany przez krewnych Tildena. Środki zaczęły znikać i coraz trudniej było zrealizować ostatnią wolę Tildena. Wykonawcy testamentu postanowili zaprosić do współpracy dwóch fantastycznych nowojorskich mecenasów prowadzących już swoje, dotąd prywatne, biblioteki – Johna  Astora i  Jamesa Lenoxa. W 1895 roku powstała fundacja Astora, Lenoxa i Tildena – New York Public Library. Miasto zgodziło się przekazać fundacji bezpłatnie grunt w fantastycznej lokalizacji i w zasadzie od razu ruszyła budowa głównego gmachu biblioteki.

Otwarcie biblioteki

Uroczyste otwarcie z udziałem ówczesnego prezydenta USA Wiliama Howarda Tafta miało miejsce 23 maja 1911 roku, a następnego dnia biblioteka została udostępniona nowojorczykom. Szacuje się, że tego dnia odwiedziło ją nawet 50 tyś ludzi. Zbiory obejmowały wówczas 1 milion tytułów, a pierwszą wypożyczoną książką była praca „Ideały etyczne naszych czasów” Nitzschego i Tołstoja. Rewers został złożony bibliotekarzowi o godz. 9:08, a książka dotarła do czytelnika 6 min później. Fantastyczny czas o którym dziś NYPL morze tylko pomarzyć. Wszystko dzięki instalacji pneumatycznych rur transportowych oraz świetnie przemyślanej lokalizacji księgozbiorów.

Budynek Stephena A. Schwarzmana

Gmach główny biblioteki był wówczas największą marmurową budowlą w Stanach Zjednoczonych i pochłonął blisko 9 milionów dolarów. Główna czytelnia „The Rose Room” znajduje się na 3 piętrze, ma 91 metrów długości i jest niewiele mniejsza od boiska do futbolu amerykańskiego. Znajdujące się w niej regały mieszczą około 30 tyś tytułów. Natomiast główne księgozbiory znajdują się bezpośrednio pod główna czytelnią, a półki na których stoją książki mają 142 km!

Ponieważ zbiory biblioteki rosną w zawrotnym tempie, obecnie cześć magazynów znajduje się poza budynkiem biblioteki, ale w jej bezpośrednim sąsiedztwie – pod pobliskim Bryant Parkiem.

Oprócz głównej czytelni warto odwiedzić Salę Kartograficzną, na parterze, gdzie zebrano ogromną ilość map i globusów z całego świata. Koniecznie spójrzcie na wspaniały sufit, chyba najpiękniejszy w całym budynku. I w ogóle zwracajcie uwagę  na sklepienia i podłogi w każdej z sal, w której będziecie – często to prawdziwe dzieła sztuki.

Biblioteka dla ludzi

Członkiem biblioteki z możliwością wypożyczania książek może zostać każdy kto ma miejsce zamieszkania w Nowym Jorku, natomiast z czytelni może korzystać każdy, po rejestracji.

Ale Biblioteka ma także ofertę dla niezarejestrowanych czytelników. Naprzeciw głównej czytelni znajduje się sala do pracy. Może do niej wejść każdy i w ciszy czytać czy pracować, prosto z ulicy, niezależnie od tego czy jest zapisany do biblioteki.

Na drugim piętrze znajdują się trzy indywidualne czytelnie, przeznaczone do pracy dla naukowców, badaczy i pisarzy. Jeśli planujecie jakiś projekt wymagający większego skupienia i dłuższego czasu, a stoi za wami jakaś instytucja, to NYPL przydzieli wam taką salę.

Dodatkowo, jeśli badania lub temat książki są wyjątkowo interesujące, Biblioteka Nowojorska może przyznać stypendium. Krótkoterminowe (do 4 tygodni) wynosi 1000 USD miesięcznie, długoterminowe 9 miesięczne w wysokości 70.000 USD. A stypendium możesz otrzymać niezależnie od tego czy jesteś nowojorczykiem.

To dowodzi jak bardzo otwarta na ludzi jest ta instytucja.

Lwy i fontanny

Przed budynkiem stoją dwa majestatyczne lwy. Początkowo nazywane Astor i Lenox, od nazwisk ojców założycieli. Ale w czasie wielkiego kryzysu ówczesny Mer Nowego Jorku Fiorello La Guardia nadał im imiona: „Patience” (Cierpliwość) i  „Fortitude” (Hart Ducha), wskazując na cechy które pomogą nowojorczykom przetrwać trudne czasy.

Przed wejściem znajdują się też dwie stylizowane na Włoski renesans fontanny. Te z kolei nazywane są „ Truth” (Prawda) i „Beauty” (Piękno), jako symbol najważniejszych wartości, które można odnaleźć w zbiorach biblioteki.

Kubuś Puchatek

W podziemiach biblioteki znajduje się czytelnia dla dzieci. Wejścia do niej też chroni lew, prawie równie majestatyczny, choć wykonany z klocków lego. Najważniejszym eksponatem tej części biblioteki nie jest bynajmniej książka, ale pluszaki. Od 1987 roku w Nowojorskiej Bibliotece mieszka Kubuś Puchatek i Czwórka jego największych przyjaciół: Prosiaczek, Kłapouchy, Kangurek i Tygrysek. To oryginalne maskotki małego chłopca Christopha  Robina Milne, które stały się inspiracją dla jego Taty – Alana A. Milne do napisania najsłynniejszej na świecie książki dla dzieci.

NYPL dziś

Biblioteka Nowojorska dziś to ponad 55 milionów pozycji katalogowych, dostępnych w 88 oddziałach rozsianych po wszystkich dzielnicach Nowego Jorku.  Najważniejsze i najciekawsze, oprócz Gmachu Głównego, to:

• NYPL for the Performing Arts, znajdująca się w Lincoln Center, gdzie zgromadzone są zbiory dotyczące muzyki, teatru, i tańca. Posiada bardzo bogatą kolekcję DVD i CD z najważniejszych przedstawień teatralnych, baletowych i operowych oraz koncertów na świecie.
• The Schomburg Center for research in Black Culture – najwieksze na świecie zbiory dotyczące historii i kultury Afrykanów, znajdujące się na Harlemie. Co ciekawe ten oddział biblioteki kolekcjonuje i eksponuje dzieła sztuki, w tym obrazy fantastycznego afroamerykańskiego malarza Aarona Douglasa.

• Science, Industry and Business Library – w której znajdziemy przede wszystkim pozycje dotyczące nauki i biznesu, ale też nietypowe eksponaty jak np. etykieta znanych cygar Henry George.

Najnowszym udogodnieniem dla czytelników jest stworzona we współpracy z innymi bibliotekami aplikacja SimplyE, która posiadaczom karty NYPL oferuje dostęp do ponad 300 tysięcy ebooków, zarówno klasyki literatury jak i najnowszych bestsellerów. Aplikacja na szczęście oferuje sporo tytułów dostępnych dla wszystkich. Więc jeśli lubicie ebooki i literaturę klasyczną koniecznie zajrzyjcie pod poniższy adres:

https://www.nypl.org/books-music-dvds/ebookcentral/simplye

Informacje praktyczne

Bibliotekę można zwiedzać w godzinach jej otwarcia, a bezpłatne wycieczki z przewodnikiem odbywają się codziennie o 11:00 i 14:00 (w niedzielę tylko o 14:00). Zbiórka w hallu głównym, warto być kilkanaście minut wcześniej, ponieważ ilość miejsc jest ograniczona.

Biblioteka w filmie

Na stronach nypl.org wymienionych jest ponad 50 tytułów filmów, które kręcone były gmachu głównym Nowojorskiej Biblioteki Publicznej. Wybrałam kilka, które powstały w różnych okresach i które doskonale pokazują, że mimo upływu wielu lat Biblioteka nie bardzo się zmienia i do dziś jest jednym z ulubionych nowojorskich „plenerów” filmowych.

Kieszonkowiec z South Street / Pickup on South Street (1953), reż. Sam Fuller

Tytułowy kieszonkowiec Skip McCoy długo w bibliotece nie zabawił.  Sprawdza tu mikrofilm, który znalazł w skradzionym portfelu. I tak wplątał się w zimnowojenną aferę.

Śniadanie u Tiffany’ego / Breakfast at Tiffany’s (1961), reż. Blake Edwards

Holly i Paul spędzają dzień spacerując po Mahattanie i pokazując sobie nawzajem nowe miejsca i wielkomiejskie przyjemności. Holly prowadzi Paula do Tiffany’ego na bardzo ekonomiczne, ale zakończone sukcesem zakupy. A Paul zabiera Holly do Nowojorskiej Biblioteki.

Jesteś już mężczyzną / You’re a Big Boy Now (1966), reż. Francis Ford Coppola

Komedia romantyczna z Nowojorską Biblioteką w tle. Możemy zobaczyć wszystkie najbardziej charakterystyczne miejsca: piękne schody prowadzące do głównego wejścia chronione przez dostojne lwy, czytelnię główną oraz pokój z katalogami.

Czarnoksiężnik / The Wiz (1978), reż. Sidney Lumet

Musical w reżyserii Sydney’a Lumeta z Dianą Ross i Michaelem Jacksonem. Klasyczna amerykańska powieść przeniesiona na nowojorski Harlem i pokazująca trudne doświadczenia Afroamerykanów. W filmie jeden z lwów stojących przed głównym wejściem ożywa i towarzyszy Dorotce w jej podróży.

Pogromcy duchów / Ghostbusters (1984), reż. Ivan Reitman

Pierwsza scena filmu ma miejsce właśnie w Bibliotece Nowojorskiej. Duchy straszą, pogromcy próbują je ujarzmić, póki co  bez wielkiego sukcesu. A w filmie możemy tradycyjnie zobaczyć – wejście, czytelnię, ale także podziemia biblioteki.

Quiz Show / Quiz Show (1994), reż. Robert Redford
Mój ulubiony film z dzisiejszego zestawienia. Przedstawia kulisy powstawania pierwszych telewizyjnych quizów. Na pewno w filmie częściej zobaczymy Studio NBC i Radio City, ale są również sceny kręcone w Bibliotece Nowojorskiej.

Pojutrze / The Day After Tomorrow  (2004), reż. Rolland Emerich

To właśnie w  Bibliotece  Nowojorskiej schronienie przed mrozem znaleźli Sam Hall (Jake Gylenhaal) i  Laura Chapman (Emmy Rosssum), a ognisko z książek pozwoliło im dotrwać do odwilży.

Co ciekawe, sceny te nie były kręcone w gmachu głównym biblioteki. Zdjęcia to efekt pracy magików od efektów specjalnych, a jak zapewnia NYPL książki nigdy nie były palone w Czytelni Głównej, ani żadnym innym pomieszczeniu biblioteki.